¿QUÉ ES EL ESPERANTISMO?

En 1905, durante el primer congreso de esperanto, celebrado en Boulogne-sur-Mer, Francia, se adoptó la declaración sobre el esperantismo, en la que se definen las causas y objetivos del movimiento esperantista. A la fecha sigue siendo válida, por lo que aquí la damos a conocer en su versión completa.


El esperantismo es el esfuerzo por difundir por todo el mundo el uso de una lengua humana neutral que, sin interferir en la vida interna de los pueblos y sin tener como objetivo acabar con las lenguas nacionales existentes, le dé a las personas de distintas naciones la posibilidad de comprenderse entre sí, que pueda servir de lengua pacificadora de las instituciones públicas de aquellos países en los que diversas nacionalidades se enfrentan entre sí a causa del idioma, y en la que puedan publicarse aquellas obras que tengan igual interés para todos los pueblos. Todo otro ideal o esperanza que cualquier esperantista vincule al esperanto será su asunto puramente privado, del cual no responde el esperantismo.

Ya que en nuestros tiempos ningún investigador del mundo duda del hecho de que una lengua internacional sólo podrá ser una lengua artificial, y ya que todas las numerosísimas pruebas realizadas en el curso de los siglos anteriores representan sólo proyectos teóricos y que la única lengua terminada, probada en todos los ámbitos, perfectamente vívida y capaz en todas las relaciones ha resultado ser una sola, esperanto, los amigos de la idea de una lengua internacional, conscientes de que no conducirán a nada las disputas teóricas y que la meta puede alcanzarse sólo por el trabajo práctico, hace tiempo se han agrupado en torno a una sola lengua, esperanto, y trabajan por su difusión y por el enriquecimiento de su literatura.

Ya que el autor de la lengua esperanto desde un principio renunció para siempre a todo derecho personal y privilegio respecto de ese idioma, esperanto no es "propiedad de nadie", en términos ni materiales ni morales.

El dueño material de esta lengua es el mundo entero y cualquiera que lo desee puede editar cualquier obra en este idioma o acerca de él, usar la lengua para cualquier objetivo posible. Como dueños espirituales de esta lengua siempre serán consideradas aquellas personas reconocidas por el mundo esperantista como los mejores y más talentosos escritores en este idioma.

El esperanto no cuenta con ningún legislador y no depende de ninguna persona en especial. Todas las opiniones y las obras de su creador, al igual que las opiniones y obras de cualquier otro esperantista, son de carácter personal y no son obligatorias para nadie. El único fundamento de la lengua esperanto, obligatorio para siempre y para todos los esperantistas, es la obra "Fundamento de esperanto", en la cual nadie tiene derecho de hacer cambios. Si alguien se desvía de las reglas y modelos dados en dicha obra, jamás podrá justificarse diciendo que "así lo desea o aconseja el autor del esperanto". Cualquier idea, que no pueda ser expresada adecuadamente con el material que se encuentra en el "Fundamento de esperanto", cualquier esperantista tiene el derecho de expresarla en la manera que considere la más justa, al igual que se hace en cualquier otra lengua. Pero, en aras de la plena unidad de la lengua, a todos los esperantistas se les recomienda imitar en todo lo posible el estilo que se encuentra en las obras del creador del esperanto, que es la persona que más ha trabajado por el esperanto y quien mejor conoce su espíritu.

Se llama esperantista a cualquier persona que sabe y usa la lengua esperanto, sin importar con que fin la utilice. A todos los esperantistas se recomienda pertenecer a una sociedad esperantista activa, pero no es obligatorio.

PROYECTO INTERKULTURO

ROSTROS DE LA INTERCULTURA

Los niños son naturalmente exploradores. A la juventud pertenece algunos razgos universales, que atraviesa todas las culturas, etnias y diferencias lingüísticas. Los niños de todas partes del mundo, en las circunstancias convenientes, se conviertes rápidamente en amigos. El Proyecto INTERKULTURO provee un refugio mundial y común en el cual niños y jóvenes de todos los continentes pueden conocerse. Se trata -eso sí- de un refugio electrónico que pertenece a la escuela virtual Tibor Sekelj, ubicada en la red mundial de redes: internet.

Después de décadas de experimentos, que certifican que el Esperanto facilita el aprendizaje de otros idiomas, el proyecto Interkulturo señala un cambio radical de dirección. El proyecto activa y prueba el valor propio del Esperanto para derribar muros y saltar puentes entre las diversas culturas.

Qué es INTERKULTURO?

• El proyecto fue establecido por la Asociación Universal de Esperanto (UEA) y la Liga Internacional de Profesores de Esperanto (ILEI) en 1998.
• Guiada profesionalmente por ILEI, su base computacional y organizativa está ubicada en la Universidad Roma III, Italia.
• Los deseos de participar cada día aumenta: 97 clases en 28 países ya se han anunciado, reuniendo más de 2000 alumnos entre 4 y 18 años de edad.
• Contará en breve con el apoyo de UNESCO por medio del Proyecto Linguapax.
  
• La primera fase culminó con un simposio durante el Congreso Universal de Esperanto en Zagreb, Croacia, en agosto de 2001. Efectuada la evaluación del proyecto, se decidió convertirlo en algo permanente.

¿Cuáles son sus objetivos?

• Crear contactos prácticos entre clases y alumnos de diversas partes del mundo.
• Utilizar las ventajas potenciales y democratizadoras de la comunicación computacional por internet.
• Dar un lugar para intercambiar fotos, dibujos, documentos de sonidos y escritos sobre temas de interés para los jóvenes.
• Permitir a ILEI saber más detalladamente, dónde y cómo ocurre la enseñanza del Esperanto, y otorgar una dimensión y enfoque transnacional al trabajo de los profesores involucrados.
• Organizar la colaboración de especialistas que aporten contenidos útiles y herramientas de trabajo para la exploración intercultural.

¿Cómo funciona?

La Escuela Virtual consiste en salas de clases, al igual que una escuela verdadera. Cada continente tiene su propio salón, con salas más pequeña para cada una de las clases participantes.
En ella, el profesor y sus alumnos se presentan y reúnen sus trabajos. Los visitantes pueden ir a las salas y dejar mensajes en el Libro de Visitas

Dado que resulta poco práctico que una clase intente tener correspondencia con todas las demás clases, cada 6 meses se establece un Grupo de Estudio de dos a cuatro clases, según las edades e intereses.
Ellos escogen un tema sobre el cual intercambiarán materiales durante ese medio semestre.

¿Por qué en Esperanto?

• La facilidad relativa de este idioma permite dedicar menos tiempo para aprender un idioma común y más tiempo para hacerse amigos, conocerse e incrementar los conocimientos acerca del mundo y los valores culturales.
• La comunicación en sí puede comenzar más rápidamente: Se realiza algún trabajo que puede ser enviado en unas semanas y no en meses -como ocurre cuando se aprende otros idiomas-. Se alcanza un nivel bastante suficiente para comunicarse en un par de meses, y no de años como con otros idiomas.
• La escuela virtual reúne las más variadas culturas, idiomas, grados de riqueza, de las que podrían tener por medio de su idioma natal.
  
  Reunir alumnos por un idioma étnico arriesga limitar el intercambio cultural a la clases sociales y culturales ligadas sólo a ese idioma.
  

  
  En el año 2000 participaron 93 clases con esta distribución geográfica

Continente	Clases	Con conexión a la red
África	19	08
América	10	07
Asia	05	05
Europa	57	25
Oceania	02	02
Total	93	47

Visite el sitio de la Escuela Virtual Tibor Sekelj ( pron.Sekeli)

Si desea participar en este proyecto, contáctese con la asociación al mail esperanto.chile@gmail.

FUNDAMENTO DE ESPERANTO

Presentación

El Libro "Fundamento de Esperanto" es la base del Esperanto. Tiene un capítulo llamado "Fundamenta Gramatiko de la Lingvo Esperanto en Kvin Lingvoj" ( Gramática Fundamental de la Lengua Esperanto en Cinco Idiomas). Este capítulo contiene las famosas 16 reglas gramaticales. Es usual que se malentienda por ello, que el esperanto tiene sólo 16 reglas. En el hecho, el número de reglas gramaticales es bastante y mucho mayor que lo señalado. Más aún, debieran ser 17 reglas, dado que en la "Fundamenta Gramatiko" (Gramática Fundamental), comienza enseñando el alfabeto, que no esta enumerado. Además en el capítulo "Ekzercaro" (Ejercicios)

La Fundamenta Gramatiko es -sin embargo- la colección de normas gramaticales más importante del Esperanto, pues es la base de todas las demas normas. El texto puede parecer algo confuso desde el punto de vista de la ciencia lingüistica moderna.
Debemos recordar que el texto fue realizado a fines del siglo 19, en un estilo totalmente tradicional y desde el punto de vista europeo.
Para comprender el texto, no sólo se deve tener conocimientos generales sobre las lenguas europeas, sino también considerar que la lingüística de entonces no estaba tan desarrollada como la actual. Se deben comprender las reglas según el estilo de aclaraciones de la época. Y para comprender correctamente es absolutamente necesario compararlas con los ejemplos prácticos del "Ekzercaro". No debe, por tanto, tratar de leerse las reglas como un sistema de axiomas matemáticos o lógicos, porque no fueron escritas de esta forma.

La Fundamenta Gramatiko en el Fundamento está escrito en los idiomas francés, inglés, alemán, ruso y polaco, pero no en Esperanto. En el libro “Fundamenta Krestomatio” se encuentra la versión en Esperanto (p. 239-241), pero esta versión - aunque importante- no es oficial como la versión del Fundamento.
Más aún, las cinco versiones del Fundamento, no son absolutamente iguales.
En algunas versiones se encuentran cosas que faltan en las otras.
Por ello, hemos acompañado una versión en esperanto, que reúne las cinco versiones en un solo texto coordinado, que contiene todas las reglas, pequeñas o grandes, comentarios y ejemplos de las cinco versiones del "Fundamenta Gramatiko".
La elección de las palabras está basada en gran parte en la versión en esperanto del Fundamenta Krestomatio.
La versiones en lenguas nacionales tienen también traducciones a las mismas de los ejemplos en esperanto. Estos fueron eliminados salvo en dos casos (reglas 3 y 16). También se eliminaron las aclaraciones sobre pronunciación. Para aquellos que deseen ver las diferencias entre las versiones en los idiomas nacionales, existe un texto comparado en las ediciones 9ª y 10ª del Fundamento de Esperanto.
La Gramática Fundamental en la Traducción al Español


A) EL ALFABETO
El alfabeto del esperanto consiste en 26 letras:
A,a B,b C,c Ĉ, ĉ E,e F,f G,g
Ĝ, ĝ H,h Ĥ, ĥ I,i J.j Ĵ, ĵ K,k
L,l M,m N,n O,o P,p R,r S,s
Ŝ, ŝ U,u Ŭ, ŭ V,v Z,z

Son consonantes:

b, c, ĉ, d, f, ĝ, h, ĥ, j, ĵ, k, l, m, n, p, r, s, ŝ, t, u, ŭ, v, z.
Nota 1: La letra es usada sólo después de vocales (en diftongos).
Nota 2: Las imprentas que no posean las letras ĉ, ĝ, ĥ, ĵ,ŝ, ŭ pueden reemplazarlas por ch, gh, hh, jh, sh, u.

B) PARTES DEL DISCURSO
1. El Artículo indefinido no existe; existe solo un artículo defindo "la" igual para todos los géneros, casos y números.
Nota: El uso del artículo es igual al empleado en las lenguas francesa, alemana y otras. Las personas para quienes el uso del artículo presenta dificultades, pueden no usarlo absolutamente.

2. Los Substantivos se forman por la adición de la terminación "o" a la raíz. Para la formación del plural se agrega la terminación "j" al singular. Existen sólo dos casos: nominativo y acusativo.
La raíz con la terminación "o" es el nominativo, el acusativo agrega la "n" después de la "o". Los demás casos son expresados con la ayuda de preposiciones: el genitivo por "de"; el dativo por "al", el instrumental (ablativo) por "per", u otras preposiciones según el sentido.

Ejemplos: raíz
patr= la patro,
al la patro,
de la patro,
la patron,
por la patro,
kun la patro,
la patroj,
la patrojn,
per la patroj,
por la patroj.

3. Los Adjetivos son formados por la adición de "a" a la raíz. Los casos y números como los sustantivos. Los comparativos son hechos por la palabra "pli", el superlativo por "plej".
Después del comparativos la palabra "que" (francés y español), "than" (inglés), "als" (alemán) ĉem (ruso), "niz" (polaco) se traducen por "ol", y tras el superlativo, la palabra "de" (francés y español) se traduce por "el". Ejemplos: pli blanka ol neĝo; mi havas la plej belan patrinon el ĉiuj; mi havas la plej bonan patrinon.
4.Los numerales cardinales (no declinados) son: unu (1), du (2), tri (3), kvar (4), kvin (5), ses (6), sep (7), ok (8), naŭ(9), dek (10), cent (100), mil (1000). Las decenas y centenas son formadas por la simple unión de los numerales. Para los números ordinales se agrega la terminación de los adjetivos "a"; para los multiplicatvios - ej sufijo "obl"; para los fraccionales - "on"; para los colectivos - "op"; para los distributivos - la palabra "po".
Además de ellos, se pueden usar los números sustantivados y adjetivados. Ejemplos: kvincent tridek tri (533); kvara, unua, dua; unuo, cento;sepe, unue, due; triobla; kvarono, duono; duope, kvarope; po kvin.
5.Los pronombres personales son: mi, vi, li, ŝi, ĝi (para animales o cosas ), si, ni, ili, oni (pronombre plural impersonal).
Los pronombres posesivos están formados por la adición de la terminación del adjetivo "a" . La declinación del pronombre ocurre como en los sustantivos. Ejemplo: min, mia, la viaj.
6. El Verbo no se cambia según las personas o el número; ejemplo: mi faras, la patro faras, ili faras.

Tiempos del verbo
a) El tiempo presente termina en as; Ejemplo: mi faras.
b) El tiempo pretérito por is: vi faris, li faris.
c) El tiempo futuro por os: ili faros.
d) El modo condicional por us: ŝi farus.
e) El modo imperativo por u: faru, ni faru.
f) El modo infinitivo por i: fari.
Participios (y gerundios):
Hay dos formas de participio en el idioma internacional, el declinable o adjetivo, y el indeclinable o adverbial:
a) El participio activo presente termina por ant: faranta, farante.
b) El participio activo pretérito por int: farinta, farinte.
c) El participio activo futuro por ont: faronta, faronte.
d)El participio pasivo presente por at: farata, farate.
e) El participio pasivo pretérito por it: farita, farite
f) El participio pasivo futuro por ot: farota, farote.
Todas las formas del pasivo son formadas por la ayuda de la correspondiente forma del verbo est y el participio pasivo presente o pretérito del verbo necesario, la preposición en el pasivo es de . Ejemplo: ŝi estas amata
de ĉiuj (participio presente: el asunto se hace ahora); la pordo estas fermita (participio pretérito: el asunto ja fue hecho).
7. Los Adverbios se forman por la adición de "e" a la raíz. Los grados de comparación se forman igual que los adjetivos. Ejemplo: mia frato pli bone kantas ol mi.
8. Todas las preposiciones por si mismas exigen el caso nominativo.

C) REGLAS GENERALES
9. Cada palabra se lee, como está escrita. No existen letras que no se pronuncien.
10. El acento siempre está sobre la penúltima sílaba.
11. Las palabras compuestas son formadas por la simple unión de las palabras (raíces) ( la palabra principal queda al final); se escribe como una sola palabra, pero en las obras elementales, separadas por un guión (-) (1). Las terminaciones gramaticales se consideran también como palabras independientes. Ejemplo: vaporŝipo estas formita de: vapor, ŝip y o (terminación del substantivo).
1. En las cartas y obras destinadas a personas que ya conocen el idioma internacional, los guiones entre las partes de las palabras no son usadas. Su objetivo es posibilitar a todos el encontrar fácilmente en el diccionario el significado correcto de cada uno de los elementos de la palabra y de este modo recibir su completo significado, sin estudios previos de la gramática.
12. Si en la frase hay otra palabra de negación, la palabra "ne" se omite. Ejemplo: mi neniam vidis, mi nenion vidis.
13. En frases que respondan a la pregunta “kien”, las palabras reciben la terminación del caso acusativo. Ejemplo. kie vi estas?, tie (en ese lugar); kien vi iras?, tien (a ese lugar), mi iras Parizon, Londonon, Varsovion,
domon.

14. Toda preposición tiene en Esperanto un significado definido y constante, que fija su uso; pero si debemos usar alguna preposición y el recto sentido no nos muestra qué preposición debes tomar, entonces usamos la preposición je , que no tiene un significado propio.
Ej. ĝoji je tio, ridi je tio, enuo je la patrujo, malsana je la okuloj.
La claridad no sufren de ningún modo por ello, porque en todos los idiomas se ocupa en estas situaciones preposiciones que sólo el uso ha sancionado; en tales casos en el idioma internacional siempre se usa la preposición "je"
En vez de la preposición "je" se puede también usar el acusativo sin preposición, si no se teme que exista otros significados
15. Las denominadas palabras "extranjeras", esto es, aquellas que la mayoría de los idiomas ha tomado de una fuente extranjera, son usadas en el idioma internacional sin cambios, acogiendo sólo la ortografía y las terminaciones gramaticales de ésta.
Esta es la regla para las palabras bases, pero en relación a las diversas palabras de una raíz, es mejor usar sin cambio la palabra base y formar las demás derivaciones con esta última según las normas del idioma internacional. Ej. tragedio, pero tragedia; teatro, pero teatra (no: teatricala), etc.
16. La terminación "o" de los sustantivos y la "a"del artículo pueden suprimirse y reemplazadas por un apóstrofe por razones de buen sonido. Ej. ŝiller’ (Schiller) en ves de ŝllero; de l’ mondo en vez de de la mondo; dom’dom’ en vez de domo.

ENSEÑANZAS GRAMATICALES DIRECTAS TOMADAS DEL
FUNDAMENTA EKZERCARO

Nombre de las letras: a, bo, co, ĉo, do, e, fo, go, ĝo, ho, ĥo, i, jo, ĵo, ko, lo, mo, no, o, po, ro, so, ŝo, to, u, ŭo, vo, zo.
(FE.1)
En vez de “ci” se usa ordinariamente “vi”.
(FE.16)
El artículo "la" es usado cuando hablamos de personas u objetos conocidos. Su uso es igual que en otros idiomas. Las personas que no comprenden su uso ( por ejemplo los ruso y polacos que no sepan otro idioma más que el propio), pueden en los primeros tiempos no usar completamente el artículo, porque es oportuno pero no necesario. En vez de "la" se puede decir también "l’ " ( pero sólo después de una preposición que termine en vocal).
(FE.27)
La palabras compuestas son creadas por la simple conjunción de las palabras; se utilizan ordinariamente las raíces solas, pero si el buen sonido o la claridad lo exigen se puede tomar también la palabra completa, esto es, la raíz con su terminación gramatical. Ejemplos: skribtablo ó skribotablo (= tablo, sur kiu oni skribas); internacia (= kiu estas inter diversaj nacioj); tutmonda (= de la tuta mondo); unutaga (= kiu daŭras unu tagon); unuataga (= kiu estas en la unua tago); vaporŝipo (= ŝipo, kiu sin movas per vaporo); matenmanĝi, tagmanĝi, vespermanĝi; abonpago(= pago por la abono).
(FE.27)
Todas las preposiciones exigen por sí mismas sólo el caso nominativo. Si alguna vez usamos después de una preposición el acusativo, el acusativo depende allí no ya de la preposición , sino de otras razones. Por ejemplo: para expresar dirección, agregamos a la alabra la terminación "n"; entonces : tie (= en tiu loko), tien (= al tiu loko); así mismo decimos también : “la birdo flugis en la ĝardenon, sur la tablon”, y las palabras “ĝardenon”, “tablon” están aquí en acusativo, no porque las preposiciones “en” y “sur” lo exijan, sino sólo porque quisimos expresar dirección, esto es, muestra que el pájaro no se encontraba anteriormente en el jardín o sobre la mesa y que allí voló, sino que voló hasta allá desde otro lugar en dirección al jardín, a la mesa ( queremos mostrar que el jardín y la mesa no son el lugar del vuelo, sino sólo el objetivo del vuelo del pájaro); en tales casos usaremos la terminación "n" igualmente hubiera o no una preposión allí.
Morgaŭ mi veturos Parizon (o "en Parizon").
Si necesitamos usar una preposición, y el sentido no nos muestra cual usar, entonces podemos usas la preposición común "je".
Pero es bueno usar la palabra "je" lo menos posible. En vez de la palabra "je" podemos usar también el acusativo sin preposición. - Mi ridas je lia naiveco (o "mi ridas pro lia naiveco", o: "mi ridas lian naivecon).
- Je la lasta fojo mi vidas lin ĉe vi (o: la lastan fojon).
- Mi veturis du tagojn kaj unu nokton. - Mi sopiras je mia perdita feliĉo (o: mian perditan feliĉon). -
De la regla mencionada se concluye que si no sabemos si algún verbo requiere o no acusativo después de él (esto es, si es un verbo activo) siempre podemos usar el caso acusativo. Ejemplo, podemos decir “obei al la patro” y “obei la patron” (en vez de “obei je la patro”).
Pero no usamos el acusativo, cuando la claridad del sentido no lo permite; ejemplo: podemos decir “pardoni al la malamiko” y “pardoni la malamikon”, pero debemos siempre decir “pardoni al la malamiko lian kulpon”.
(FE.29)
Ia, ial, iam, ie, iel, ies, io, iom, iu. - Las nueve palabras mostradas deben ser bien aprendidas, pues de ellas derivan una gran cantidad de pronombres y adverbios. Si agregamos la letra "k" al inicio, obtenemos las palabras interrogativas o relativos: kia, kial, kiam, kie, kiel, kies, kio, kiom, kiu. Si agregamos al inicio la letra "t" obtenemos las palabras demostrativas: tia, tial, tiam, tie, tiel, ties, tio, tiom, tiu. Agregando la letra "ĉ" al inicio, obtenemos las palabras comunes: ĉia, ĉial, ĉiam, ĉie, ĉiel, ĉies, ĉio, ĉiom, ĉiu. Agregando el prefijo “nen”, obtenemos las palabras de negación: nenia, nenial, neniam, nenie, neniel, nenies, nenio, neniom, neniu. Agregando a las palabras demostrativas la partícula “ĉi”, recibimos una idea de cercanía o proximidad; ejemplo: tiu (más lejano), tiu ĉi (o ĉi tiu) (más próxima); tie (allá), tie ĉio ĉi tie (aquí). Agregadno a las palabras interrogativas la palabra "ajn", obtenemos las palabras indiferentes: kia ajn, kial ajn, kiam ajn, kie ajn, kiel ajn, kies ajn, kio ajn, kiom ajn, kiu ajn. Fuera de esto, de las palabras ya mencionadas podemos todavía hacer otras palabras con la ayuda de las terminaciones gramaticales y otras palabras(sufijos); ejemplo: tiama, ĉiama, kioma, ĉi-tiea, tieulo, tiamulo k.t.p. (= kaj tiel plu).
(FE.30)
"Glaso de vino - un vaso de vino-" es "glaso, en kiu antaŭe sin trovis vino - un vaso donde antes hubo vino-", o "kiun oni uzas por vino- que se usa para el vino- "; "glaso da vino- un vaso de vino-" es "glaso plena je vino- un vaso lleno de vino- ". - Alportu al mi metron da nigra drapo ("Metro de drapo - un metro del género- " significaría "metron, kiu kuŝis sur drapo - un metro que se encontraba sobre el géneo- ", o "kiu estas uzata por drapo- que se usa para el género-"). “Da” después de alguna palabra muestra que esta palabra tiene el sentido o significado de medida.
(FE.32)
El sufijo “um” no tiene un significado definido, y por ello las (escasas) palabras con “um” se deben aprender como palaras simples. Ejemplo: plenumi, kolumo, manumo. - Mi volonte plenumis lian deziron.

ELEMENTOJ DE ESPERANTO

La grava socia problemo pri internacia lingvo trovis sukcesan solvon per Esperanto.

Por ni - esperantistoj - la solvo estas definitiva. Esperanto signifas finon de la teoria serĉado de rimedo por internaciaj komunikoj kaj komencon de uzado, aplikado de la trovita rimedo. Esperanto ne estas projekto, nek eĉ propono: ĝi estas fakto, realaĵo, kiu almilitis jam sian lokon en la vivo de la homaro.

El la granda kvanto da projektoj, per kiuj multaj personoj el diversaj nacioj en daŭro de tri jarcentoj serĉis la deziratan solvon, nur la kreaĵo de Zamenhof sukcesis. Ankaŭ post ĝi aperis novaj provoj kaj projektoj, sed fakte neniu el ili povis ekhavi vastan aplikon en la vivo kaj krei tutmondan movadon.

Al kio estas ŝuldata la sukceso de Esperanto? - Sendube al ĝia praktika taŭgeco por servi en la vivo, al ĝiaj valoraj lingvaj kvalito kaj - tio estas ne malpli grava- al ĝia interna povo evolui, sekvi la progreson, perfektiĝi per siaj propraj fortoj, adaptiĝi al novaj cirkonstancoj kaj novaj bezonoj.

Ne estas hazarda, arbitra ideo, veninta momente en la kapon de unu persono, la penso krei novan lingvon laŭ racia vojo.

Tiu ĉi penso venis nature, kiel historia realaĵo. Tion pruvas elokvente la longa listo de la provoj kaj projektoj, kiu prezentas la historion de la serĉado de internacia lingvo.

Sed mi devas emfazi speciale, ke Esperanto, kiel konkreta solvo de tiu ĉi problemo ankaŭ ne estas io arbitre elpensita, kia ĝin opinias ankoraŭ iuj nekonatoj. Ĝi estas lingvo konstruita el elementoj, kiuj ekzistas en la aliaj tiel nomataj naturaj lingvoj (speciale el la hindo-eŭropeaj), sed el tiuj elementoj estas formita racia mekanismo kun interna logika strukturo.

Tion ĝuste ne scias multaj homoj, starantaj ekster la Esperanto-Movado. Nekompetentaj kritukuloj asertas: Kio estas Esperanto? Oni prenis unu vorto el tiu ĉi lingvo, alian el alia lingvo, oni kungluis kaj faris miksaĵon, kiun oni nomas lingvon.

Nu, ni bone scias, ke ĝuste ne tion prezentas Esperanto.Jes, vero estas, ke ĝiaj elementoj estas prenitaj el ekzistantaj lingvoj, sed tio tute ne estas farita hazarde, arbitre: en ilia elekto estas konsidero, racio, logiko, interna konsekvenco. El tio rezultis ne ia sensistema miksaĵo, sed unu perfekte funkcianta esprimilo de la homa penso.

Kiel oni scias, la plej granda parto de la vortaro de Esperanto konsistas el internaciaj vortoj, amasigitaj de la vivo meme en daŭro de jarcentoj per la kultura komunikoj inter la popoloj. Ili penetris en ĉiujn kulturajn lingvojn. Sed ne por ĉiuj nocioj ekzistas tiaj internaciaj vortoj. Do, necese estas preni por multaj nocioj vortoj el diversaj

naciaj lingvoj. Tio tamen ne estis farita kaj ne estas farata senprincipe, blinde kaj arbitre. En elekto de radikoj de tiu kategorio ankaŭ estas sekvataj logikaj konsideroj: ĉu la intencata radiko ne eniris jam en la lingvon kun alia signifo - alivorte, ĉu per ĝia akcepto oni ne venigos nenecesan homonimon.

Trialoke: ĉu la radiko esprimasklaran bazan signifon. Kaj krome: ĉu ĝi sonas bone kaj estas facile prononcebla,kaj ĉu ĝi estas pluproduktiva, t.e. ĉu el ĝi oni facile povas formi novajn vortojn per la helpo de la ekzistantaj vortigiloj de la lingvo (gramatikaj finaĵoj, afiksoj, formado de kunmetitaj vortoj).

En tiu procedo de elektado de novaj radikoj Esperanto plejparte sekvas la vojon de sia propra logiko, siajn internajn leĝojn.

Ankaŭ pri la gramatikaj finaĵoj ni devas aserti, ke ili ne estas starigitaj hazarde, sensisteme, laŭ momenta ekplaĉo.

Ni vidu ekzemple la finaĵon de la substantivoj -o. En la familio de la hindo-eŭropaj lingvoj la plej granda parto de la virgenraj kaj neŭtraj substantivoj - (ankaŭ de adjektivoj)- apartenas al tiel nomata o-grupo ( o-bazo); la nomoj de tiu ĉi grupo en la hind-eŭropa pralingvo havis finaĵon -os ( vokalo o plus konsonanto s). En la memstara evoluo de la diversaj lingvoj de tiu ĉi familio la montrita finaĵo aperas jene: en la greka -os (́ανθροπος,κροηος , ktp), en la latina -us (discipulus, numerus, locus, lupus, ktp), en la slava pralingvo -Əs ( de kie en la malnova bulgara restis nur la vokalo, kiu en la bulgara sonis mallume kaj poste restis ortografiata kaj ne prononcata ĝis la lasta ortografia reformo, kiu nuligis ankaŭ ĝian skribadon).

Hodiaŭ tiu ĉi o-finaĵo, heredaĵo de la hindo-eŭropea pralingvo, manifestiĝas klare kaj vaste en la itala lingvo kiel finaĵo de granda nombro de adjektivoj (parte ankaŭ de virgenraj substantivoj: capo, giogo, episodio, quandrangolo, soffito, socialismo, epistolario, ktp ). Same en la hispana kaj portugala lingvoj manifestiĝas tiu ĉi finaĵo.

Ĝuste tiu ĉi o-finaĵo estas akceptita en Esperanto kiel ĝenerala karakterizilo de ĉiuj substantivoj. Interalie ĝi donas al Esperanto specifan fonetikan aspekton, kiu estas simila al la sonado de la itala lingvo.

Post la o-grupo, laŭ multeco en la hindo-eŭropaj lingvoj sekvas la vortoj de a.grupo por la ingenraj substantivoj kaj adjektivoj; tio estas la finaĵo de tiuspecaj vortoj en la latina lingvo (en kelkaj substantivoj: nauta, poeta) kaj ĉefe en la ingenraj adjektivoj ( bona, alta, parva, magna, sana, ktp.). Kaj same en la slavaj lingvoj ( en la bulgara: ĵena, stena, reka, mlada, visoka, krasiva, ĉerna, ktp.). Tiun ĉi finaĵon Esperanto akceptis kiel karakterizilon de ĉiuj adjektivoj. Tiel riceviĝis praktika komplekso de substantivoj kun epiteta adjektivo: feliĉa homo- homa feliĉo, taga lumo - lumo taga ks.

La finaĵo de la adverboj en Esperanto -e estas identa kun la samsignifa finaĵo en la latina (bene, saepe, forte, stulte, ka), kaj en la slavaj lingvoj ( bulgara: dobre, zle,dene, noŝte, gore ka.); en la itala kaj hispana per -e finiĝas la adverbiga sufikso -mente.

En la tempaj formoj de la verbo en Esperanto karaktera sono estas s en kombino kun vokalo: as, is, os. La konsonanton s ni vidas en la verbaj konjugacioj de pluraj hindo-eŭropeaj lingvoj, precipe en la dua persono de la singularo: latine laudas, habes, legis ktp., france - sama ortografio, kvankam la konsonanto jam ne prononciĝas: tu parles, tu vois, tu prends, ktp.; germane du bist, du kommst, du wartest ktp.; en la slavaj lingvoj tiu ĉi karaktera konsonanto iom ŝanĝis sian sonecon kaj transiris al la parencan ŝ: en la rusa igraeŝ, gljadiŝ, ponimeŝ ktp.; en la bulgara ideŝ, govoriŝ,piŝeŝ ktp.

Tiu ĉi komuna hindo-eŭropea konsonanto en la konjugacio estas akceptita en Esperanto kiel karakterizaĵo de la tempaj formoj de la verbo, kaj, per analogio, de la kondicionalo (-us).

La latinaj participaj finaĵoj ant kaj ar estas vaste konataj per kelkaj tre uzataj vortoj penetrintaj en preskaŭ ĉiujn kulturajn lingvojn: laborant, projektant, simulant, spekulant; delegat, deputat, laureat ka. En Esperanto tiuj finaĵoj estas sentataj en sia hejmo. Sekvante la internan logikon de la lingvo, riceviĝis konsekvence kaj nature la ceteraj participaj formoj - inta, -ita, -onta, -ota.

La infinitivan finaĵon -i ni vidas en la slavlingvaj samsenca finaĵo -ti ( en la rusa plejparte modifita en tj kaj konservita en plena forma en kelkaj verboj: itti, vesti, resti ka.).

Mi ne daŭrigos ĝis plena elĉerpo tiun ĉi etimologian analizadon de la elementoj de Esperanto. Mi deziras nur ilustri kaj apogi la penson, ke la Esperanta gramatiko ne estas arbitre konstruita, pro momenta hazarda ekideo kaj ekplaĉo. Ĝiaj elemento ne prezentas senordan miksaĵon, sed estas elektitaj kaj starigitaj per konsiderado kaj sekvado de logika ordo.

Samon ni povas aserti ankaŭ pri la Esperantaj afiksoj.

Ankaŭ la Tabelo de la Korelativaj Vortoj meritas mencion. Iuj admiras ĝin kiel arbitran, fremdan al lanaturaj lingvoj kombinaĵon. Fakte la sistemo, kiun prezentas tiu ĉi tabelo, ekzistas en pli aŭ malpli granda kompleteco en multaj lingvoj - inter kiuj ankaŭ la bulgara. En la bulgara ni povas konstrui ĝin preskaŭ en ĝia pleneco: kontraŭ komenca k - en la bulgara same k; kontraŭ t- same t; kontraŭ nen bulgara ni; kontraŭ ĉi- vsja, kaj kontraŭ la centra vokalo i ( sen antaŭstaranta konsonanto) -nja, kaj tiel:

En esperanto En la bulgara

Kiel kak
Tiel taka
Neniel nitak
Ĉiel vsjakak
Iel njakak
Kiam koga
Tiam togava
Neniam nikoga
Ĉiam vsjakoga
Iam njakoga

k.t.p……

Pro ia hazardo, kredeble sen anticipa intenco de Zamenhof, kelkaj vortoj en la Tabelo multe proksimiĝas laŭ formo kaj sonado al samsignifaj latinaj:

En Esperanto En la latina
Kies cuius
Kiam quamdiu, quando
Tiam tum
Kiel qualiter

Cetere multaj legantoj estas pretaj meti demandon: ĉu Zamenhof konis la elmetitaj detalojn kaj estis gvidata de konsidero, ke en la plimulto de la hindo-eŭropaj lingvoj estas tia aŭ alia karaktera elemento, resp. sono, por aparta gramatika kategorio? Certe ne.

Zamenhof ne estis filologo kaj teoriajn konsiderojn li ne posvis sekvi. Sed li kun intereso kaj amo lernis multajn lingvojn kaj el tio li akiris ĝustan, bonan, sanan lingvan senton, kiu lin gvidis en lia krea laborado. Post provoj kaj hezitoj li venis intuicie al la plej bona solvo. Ekzemple, enla komenco li elektis kiel finaĵon de la substantivoj la vokalon e ( kiun ni renkontas en granda nombro de virgenraj substantivoj en la itala lingvo: amatore, cardinale, dottore ktp.). Post pluraj provoj kaj ekzercoj li venis al la pli trafa finaĵo o. Kiel finaĵo de la pluralo komence li akceptis s: nacjes; poste li anstataŭis ĝin per j ( kiun ni vidas en la greka lingvo: ανθροποι ks.) Komence li donis pluralan finaĵon ankaŭ al la artikolo: las nacjes, sed poste vidis, ke tio ne estas necesa, kiel pruvas la angla lingvo, kaj forlasis pluraligon de la artikolo. Li konis plurajn lingvoj kaj en ili povis trovi modelojn por la bezonataj finaĵoj de la gramatikaj kategorio. Li provis aplikis, ekzercis kaj fine sukcesis veni, gvidate de sia sana lingva sento, al la plej bona elekto kaj decido.

Parolante pri tio, mi emas memorigi la parolojn de la bulgara akademiano prof. Ivan D. Ŝiŝmanov. per kiuj li en 1912 ( en sia prelego u estas ebla kaj necesa internacia helplingvo ) klarigis la demandon:

Kiam Prof. Brugmann, unu el la kritikantoj de Esperanto, demandis iun tagon siajn kolegojn Schuchard kaj Jerspersen pro kio ili mem ne eklaboras por krei perfektan internacian lingvon, alia profesoro, kiu apartenas al la konvinkitaj adeptoj de Zamenhof -la genia Ostwald- respondis: Ĉu pro kio?- Pro tio, ke ĝuste fakuloj (Schuchard kaj Jespersen estas elstaraj filologoj) estas tre malofte ankaŭ kapablaj inventistoj. Helmholz -rimarikigis Ostwald- estis la plej granda muzikteoriisto, sed tiu ĉi granda sciencisto ne estis kapabla komponi eĉ plej malgranda melodieton.

Kaj D-ro Ŝiŝmanov konkludas: Zamenhof ne estas sciencisto, sed inventisto , kio en la konkreta kazo estas pli grava.

Ni estas samtempuloj kaj atestantoj de unu grava paŝo en la kultura historio de la Homaro: la kreiĝo de la internacia lingvo. Esperanto prezentas realigon de la revoj de Descartes, Jan Komenský, Leibniz kaj vico da gigantoj de la homa penso dum la lastaj tri cent jaroj. Ni posedas ĝin, ni uzas ĝin. Ĝi estas nia. Multaj homoj, starantaj ekster Esperanto, ne povas eĉ supozi kia spirita trezoro ekzistas en la mondo en niaj tempoj. Sed ankaŭ ni mem ne ĉiam konscias ĝian grandiozecon. Oni malmulte aprezas la valoron de tio, kion oni posedas.

Ni ŝatu la belan Internacian Lingvon, ni uzu ĝin kun respekto kaj amo, ni havu la noblan ambicion perfektiĝi en ĝi ĉiam pli kaj pli.

LA LOGIKO DE ESPERANTO

de Atanas D. Atanasov

Esperanto estas logika lingvo. Tion ni asertas kiam ni klarigas la kvalitojn de Esperanto kaj la esencon de ĝia strukturo. Tio ĉi signifas, ke la logiko gvidas kaj devas gvidi la aplikadon de ĝiaj konsitaj elementoj.

Sed kiel ni komprenu la nocion logiko? En PIV ni legas, ke ĝi estas "scienco pri la formoj kaj leĝoj de la pensado”. En la Mallonga (5-voluma) Bulgara Enciklopedio ni legas, ke “la diversaj konceptoj pri logiko diferentas inter si laŭ tio, kiel oni komprenas la ĝustan pensadon”; estas nomitaj specoj de lógico: tradicia ( resp. Klasika), formala, matematika, dialektika.

Lingvo estas ilo por emprimado de la homa psika vivo – pensado kaj ankaŭ emocioj. Lingvo kaj pensado estas intime ligitaj. En sia formiĝo kaj evoluo la lingvo sekvas la vojon de la pensado. Ekstaras demando: ĉu povas ekzisti pensado sen lingvo – alivorte, ĉu en la procezo de la pensado oni nepre devas mundi en la cerbo siajn pensojn en lingvaj formoj. Laŭ la pli multaj aŭtoroj pensado sen lingvo ne estas ebla. Sed tio ne povas klarigi al ni kiamaniere pensas senlingvuloj ( la surdmutuloj). Oni parolas pri interna parolo (lingvo) diference de ekstera parolo. La bulgara filozofo Angel Bânkov asertas: “La esenco de interna parolo konsistas ne en prononcado aŭ skribado de vortoj, sed en ties reproduktado en formo de imagoj, akompanataj de certaj muskolaj movoj kaj eksentoj”. Tamen aliloke en la sama verko (Pensado kaj Lingvo) li diras, ke “La demando pri la esenco de la interna parolo…ne estas ankoraŭ klarigita”.

Sendube tamen ni devas agnoski, ke lingvo kaj pensado estas intime ligitaj kaj interinfluas sin reciproke.
Ni devas supozi, ke se nia pensado estas logika, ankaŭ la emprimado de niaj pensoj estos logika, klara, senerara.

Sed ĉu la homa pensado estas ĉiam ĝusta, senerara? La homa cerbo ja ne estas cibernetike preciza maŝino, la psika vivo ne rivelas sin ĉiam logike, en trankvila konsekvenco. La konfuzoj kaj hezitoj en la psikaj procezoj reflektiĝas neeviteble ankaŭ sur ilian esprimadon.

Aliparte, la naciaj (etnaj) lingvoj ne prezentas sistemon konstruitan plene racie: dum sia evaluado ili suferis efikon de diversaj faktoroj fiziologiaj, fonetikaj, psikaj, deflankigaj, analogiaj, ktp. Rezulte de kio en ili kreiĝis multaj nekonsekvencaĵoj kaj nelogikaj esprimoj ( la “esceptoj” en la gramatiko, la idiomaĵoj en la sintakso ka.): ili obstaklas logikan esprimadon (precipe ĉe uzado de fremda lingvo).

Esperanto, kiel racie konstruita lingvo, kompreneble ne estas submetita al la efiko de la nomitaj faktoroj, sed en ĝia aplicado, en la kombinado de ĝiaj elementoj, en la konstruado de ĝiaj frazoj ofte influas efikoj de iu aŭ de alia nacia lingvo. Tiaj influoj povas esti utilaj, se la profitataj modeloj estas klaraj kaj plimultigas la eblecojn por formado kaj perfektigado de la frazeologio. Ne mankas tamen ankaŭ malbonaj kombinoj de emprimado, ĉerpataj el diversaj naciaj lingvoj: ili kaŭzas konfuzon en la komprenado de la pensoj.

Esperanto estas kaj devas esti logika. En kia senco? Elstara lingvisto, kia estas O. Jespersen asertas, ke la lingvoj posedas logikon, tamen ne en senco de “lerneja teoria logiko”, sed en senco de “praktika ĉiutaga logiko”; alia konata lingvisto St. Ullman nomas ĝin “logiko en la komunuza kompreno de tiu ĉi vorto” aŭ “logiko de celkonformeco”. Meritas esti konata la opinio de la rusa lingvisto V.A. Zvegincev, ke “la semasiologio tre maltrafe estas entenata en la matematikan logikon”, kaj ankaŭ la opinión de I. Schuchard, ke “elpelo de la logiko el la lingvoscienco derulus pezan ŝtonon de la menso de la lingvistoj”.

Do, kun tiaj rezervoj ni parolu pri la logiko de Esperanto. Kelkaj esperantistoj komprenas ĝin en senco de matemática precizeco , kaj pendante strebas al tio ĉe konstruado de esprimoj kaj ĉe elekto de uzota vorto. Ĝuste ne tiel ni devas kompreni la logikon de lingvo, destinita servi por facila kaj rapida interkomunikiĝo en la ĉiutaga vivo – kiu devas esti do “vivanta lingvo”.

Matematike preciza lingvo supozigas:
1.- severe senemocian prozan stilon – nenia figura uzado de vortoj;
2.- ke ĉiu vorto havu nur unu signifon, severe fiksitan en malvastaj limoj;
3.- konstantan fiksitan ordon de la vortoj en la frazo.

Tian precisan lingvon bezonas la scienco, kaj la sciencistoj aplikas la uzatajn de ili lingvojn al tiaj postuloj. Por la scienco tio ĉi estas ne nur pravigenda, sed ankaŭ necesa. Sed por la arto tia lingvaĵo ne povas taŭgi.
Tre frue tiu ĉi demando ne estis malatentita de Zamenhof mem.

Jen kiel li vidas la aferon : « Ne sole en la naturaj lingvoj, sed ankaŭ en lingvo artefarita ĉio, kio estas uzata de la plimulto da bonaj verkistoj, devas esti rigardata kiel bona, se ĝi eĉ ne estas absolute logika, ĉar se ni postulos ĉiam nur logikon absolutan,tiam la libera uzado de la lingvo, kiel en la unua jaro, ĉiu devus konstante tro longe pripensadi kaj pesadi ĉiun sian vorton” (resp. 3, 1906), kaj: “mi devas ripeti ĉi tie tion, kion mi jam kelkajn fojojn esprimis ĉe aliaj okazoj: ni ne devas peni, ke la nia lingvo estu tro preciza, ĉar tiam ni nin mem nur katenus kaj ofte, por esprimi plej simplan ideon, ni devus uzi vorton deksilaban; ĉiufoje, kiam ni sen timo de malkompreniĝo povas doni al la uzanto liberecon, ni devas tion ĉi fari kaj permesi al li uzi laŭvole diversajn formojn ( se ili nur ne estas kontraŭ la leĝoj de nia lingvo aŭ kontraŭ la logiko aŭ komprenebleco), anstataŭ postuli, ke li nepre uzu ĉiam nur unu formon” (resp. 11, 1907).

Ĉiu lingvo havas sian logikon. Ĝenerale la strukturo de la hind-eŭropeaj lingvoj implicas sistemon por esprimi rilatojn inter ago, aganto, objekto de la ago, cirkunstancoj. Ili havas adekvatajn lingvajn rimedojn por tia emprimado. Esperanto per siaj elementoj ankaŭ povas esprimi tiujn rilatojn, sed ne nepre sekvante la apartan sistemon de unu aŭ alia lingvo. Ĝi prezentas sistemon, kiu havas sian propran logikon . En ĝi la gramatikaj finaĵoj ne estas simple fleksiaj elementoj, sed ĉiu el ili entenas memstare ideon: o ne estas nur formala signo de substantivo – ĝi entenas ĝeneralan ideon pri io kio ekzistas (reale aŭ en supozo), ĉu kiel konkreta reala objekto, ĉu kiel abstracta nocio. La samon ni povas diri pri ĉiu alia gramática finaĵo kaj ĝenerale pri ĉiu elemento en Esperanto. Tio klarigas la propran logikon de Esperanto kiel lingvo. Kiu deliras uzi korekte la lingvon, esprimi sin klare kaj esti ĝuste komprenata, li devas kompreni kaj koni la esencon de ĝia strukturo, la signifon de ĉia ĝia elemento, la principojn por kombinado de tiuj elementoj. Ĝis kiam niaj pensoj pasas kaj estas muldataj tra nia nacilingva sistema, penante traduki ( en nia cerbo) la formitan penson en Esperanto, la uzado de la lingvo estos malglata, malrapida kaj ofte neĝusta. Ni devas eksenti la esencon de ĉiu el la elementoj de Esperanto kaj akiri kutimon pensi en esperanto.

ĈU ESPERANTO ESTAS FACILA?

Verkis Jardar Eggesbø Abrahamsen.

Oni ofte aŭdas ke Esperanto estas bela, neŭtrala, facilega kaj logika lingvo.

Unue, ĉu lingvo estas bela aŭ malbela, tio estas demando pri persona gusto.

Due, ĉu Esperanto estas neŭtrala? Iasence jes, ĉar ĝi ne apartenas al iu specifa lando, popolo aŭ politika partio. Sed imagu: Se Esperanto estus same prestiĝa kia la angla (kaj tio ja estas la celo, ĉu ne?), Esperanto tutcerte ankaŭ altrudus sin al aliaj lingvoj same forte. Tiam Esperanto ne plu estos tiom neŭtrala laŭ socia vidpunkto. Ja jam esperantistoj, kiam ili parolas nacilingve, enmiksas Esperantajn vortojn kiel kongresejo kaj denaska.

Lingvostrukture Esperanto tute ne estas neŭtrala, kion mi klarigos sube.

Trie, neniu lingvo estas logika. Logikaj sciencoj estas matematiko kaj kelkaj branĉoj de filozofio, do la t.n. "formalaj" fakoj. Lingvoj ne estas matematiko. Esperanto ankaŭ ne estas facilega. Ĝi ne havas nur 16 regulojn. La 16 reguloj estas esence nur didaktikaj (pedagogiaj) helpiloj. Necas distingi inter la lingvo mem kaj la lernado de ĝi.

LERNADO DE ESPERANTO

En niaj reklamoj ni ofte emfazas la facilecon de Esperanto, kaj iom malpli ofte emfazas ke Esperanto fakte devas esti lernata. Lerni lingvon estas streĉa afero. La gramatiko de Esperanto, (almenaŭ la parton de ĝi kiu estas prezentata en kursoj) estas relative facile lernebla. Sed per teoria gramatika kompreno oni ne aŭtomate lernas paroli la lingvon. Oni devas labori pri sia praktika uzo de la lingvo.

Kiel rimarkigis unu el miaj amikoj, tio povas eĉ esti, en kelkaj aspektoj, pli malfacile pri Esperanto ol pri aliaj lingvoj, ĉar la esperantlingvan komunumon oni devas mem aktive trovi: Ja ne ekzistas geografia regiono kie la enloĝantoj parolas Esperanton, kaj oni ordinare ne renkontas Esperanton en la ĉiutaga vivo ekster la Esperantaj rondoj.

Restas tamen la fakto ke per sufiĉa laboro Esperanto ŝajnas esti pli facile lernebla ol multaj aliaj lingvoj. Mi revenos al tio en la konkludo.

ESPERANTO NE HAVAS AZIAN GRAMATIKON

Oni ofte aŭdas ke Esperanto havas eŭropajn vortojn kaj azian gramatikon.

Sed ne ekzistas propra "azia" tipo de gramatiko. Verŝajne, kiam oni uzas tiun etikedon, oni pensas pri la aglutina strukturo de la lingvo, do ke ni faras vortojn per kunmetado de nevariaj elementoj.

Estas vero ke en Azio troviĝas lingvoj kun vortstrukturo simila al tiu de Esperanto, sed ekzistas tie ankaŭ alispecaj lingvoj. Kaj aglutineco troviĝas ankaŭ en Eŭropo. La turka kaj la suoma estas ekzemploj de aglutinaj lingvoj (kiuj estas geografie eŭropaj, sed ne apartenas al la hindeŭropa familio).

Ni eĉ trovas aglutinajn tendencojn en multaj hindeŭropaj lingvoj, ekz. en norvegaj dialektoj, kie oni diras mag-e (stomako), mag-e-n (la stomako), mag-a (stomakoj) kaj mag-a-n (la stomakoj). En tiu vorto -e signifas singularon, -a signifas pluralon, kaj -n signifas difinitecon.

Kelkfoje oni aŭdas alian klarigon pri Esperanto, ke ĝi strukture estas originala kreaĵo kiu kombinas trajtojn de aglutinaj lingvoj, izolaj lingvoj (t.e. lingvoj kun nudaj vortoj sen afiksoj ktp.) kaj "eŭropaj lingvoj".

Fakto estas ke lingvotipoj ne estas geografie limigitaj, do ne ekzistas "eŭropa lingvotipo", nek "azia lingvotipo", kvankam kelkaj vaste konataj eŭropaj lingvoj havas kelkajn komunajn trajtojn.

Eĉ pli interesa ĉi-rilata fakto estas ke tre multaj lingvoj havas kaj izolajn tendencojn kaj aglutinajn tendencojn, kaj samtempe eĉ fuziajn (fandajn) tendencojn. Mi jam menciis aglutinecan ekzemplon de norvegaj dialektoj, sed samtempe la norvega ĝenerale havas kaj izolajn trajtojn (ekz. ke oni indikas futuron ne per afikso sed per aldona vorto) kaj fuziajn tendencojn (ekz. "neregulajn" verbojn).

Do tiurilate Esperanto estas neniel originala, ĝi simple estas tute normala, kvankam preskaŭ ne havas fuziajn tendencojn (tio fakte okazas nur ĉe la sufiksoj -njo kaj -ĉjo).

VORTFARADO NE NECESE FACILAS

La aglutineco de Esperanta morfologio ne sufiĉas por konstati ke la lingvo estas facila: Ne sufiĉas la simpleco de la supraĵa aspekto de la lingvo, ekz. la rilato inter personaj kaj posedaj pronomoj kiel ŝi kaj ŝia.

Fakte, la plena gramatiko de Esperanto havas multe pli ol 16 regulojn, kaj same kiel ĉe aliaj lingvoj ni eĉ ne esploris ĉiujn gramatikajn trajtojn de la lingvo. Jen ekzemplo de "nelogika" komplikeco en Esperanto, kiu temas pri aglutina vortfarado, sed kiu tute ne estas parto de la 16 reguloj, kaj pri kiu oni ne lernas en kursoj:

Kiam ni faras kunmetitajn vortojn, ni povas kunmeti du substantivojn (ekz. aŭto-ŝoseo). Ni povas kunmeti ankaŭ substantivon kaj verbon (aŭto-veturi), aŭ adjektivon kaj adverbigitan substantivon (propra-okule).

Sed ni ne povas kunmeti verbon (ekz. lerni) kiel unuan parton de substantivo. Do lerni-libro ne eblas. Oni devas unue substantivigi la verbon, kaj diri lerno-libro, kvankam la nuda substantivo lerno apenaŭ ekzistas. Ordinare oni dirus lernado, ne lerno. La formo lerno en praktiko ekzistas nur en kunmetaĵoj, kaj ĝi ekzistas tie ĉar ne eblas uzi verbon (lerni-libro).

Kial la gramatiko kondutas tiel? Kaj ĉu tiu regulo atestas pri facileco kaj nekomplikeco? Kompreneble ne.

EKZISTAS PLI OL VORTFARADO

Gramatiko de lingvo ne limiĝas al farado de vortoj. Ekzistas ankaŭ ekz. sintakso kaj fonologio.

La sintakso de Esperanto tre similas al la sintakso de multaj vaste konataj eŭropaj lingvoj, kiuj hazarde kaj pro historiaj kaŭzoj havas kelkajn komunajn trajtojn. Kaj tia sintaksa strukturo kompreneble povas esti problemo por homoj kies gepatra lingvo havas tute alian strukturon.

Dum oni en Esperanto diras "la hundo kiu mordis la viron, manĝis la fiŝon", en la japana oni esence diras "viron mordis hundo fiŝon manĝis". Do sintakse Esperanto tute ne estas neŭtrala, sed tre similas al lingvotipo kiu ekzistas ekz. en Eŭropo.

La silaba strukturo de Esperanto permesas vortojn kiel tra, tamen ne rta aŭ nra. Povas ekzisti la vorto kvar, sed ne kfar. Kial? Kaj por multaj homoj kies gepatraj lingvoj devas havi vokalon inter ĉiuj konsonantoj, ankaŭ tra estas malfacila vorto, kvazaŭ se anglalingvano devus lerni lingvon kie tute ordinara vorto estas tmapr.

Apenaŭ estas hazardo ke ankaŭ la fonologio de Esperanto, ekz. la silaba strukturo, tre similas al multaj hindeŭropaj lingvoj troveblaj precipe en Eŭropo, la kontinento kie vivis Zamenhof. Eĉ en iama versio de la senmitiga paĝaro kie ĉi tiu artikolo aperas, mi legis ke estas malfacile decidi ĉu la fonologio de Esperanto "estas pli simila al la itala aŭ al la svahila". Fakte, la svahila havas nur malmultajn kombinojn de sinsekvaj konsonantoj, dum Esperanto tiurilate pli parencas al la pli komplika silabostrukturo de la itala.

En la sama alineo mi legis pri Esperanto ke "ĝia fonologio, ĝiaj sonoj apartenas al tiuj de kelkaj lingvoj en pluraj kontinentoj, kiuj estas konataj pro sia belsoneco."

Denove, belsoneco temas pri gusto kaj ne pri fonologio. Se oni nepre volas paroli pri beleco, oni atentu ke psiĥologie oni plej ofte trovas lingvojn belaj se neniam aŭ malofte ekzistas sinsekvaj konsonantoj. Esperanto ne estas tia lingvo.

Kaj fonologio fakte ne temas pri sonoj, sed pri la gramatika sistemo de la sonoj. Fonetiko temas pri sonoj, kaj en hazarde elektita lingvo oni povas trovi preskaŭ ĉiajn sonojn, simple ĉar fiziologie kaj akustike la limoj inter najbaraj sonoj estas malklaraj.

Sed ĉu la fonologia sistemo de sonoj en Esperanto estas plurkontinenta? Nepre jes, ĉar lingvotipoj ĉiukaze ne limiĝas per kontinentoj. Do la Esperanta sonsistemo estas tre normala kaj malspeciala, kvankam iom malfacile lernebla, kp. kion mi skribis pri silaba strukturo. Oni povas ankaŭ aldoni la simplan aferon ke Esperanto distingas fonologie inter voĉaj plozivoj (b, d, g) kaj senvoĉaj plozivoj (p, t, k), kontraŭe al ekz. la suoma kaj sameaj lingvoj.

Aliaj aspekto de la Esperanta fonologio povas esti la akcento, kiu ĉiam estas en la antaŭlasta silabo. Sed kio estas akcento? Diversaj lingvoj havas diversajn manierojn fari akcenton, do akcento kiel fenomeno ne estas unueca tra la mondo. Multaj lingvoj eĉ ne havas t.n. akcentitajn silabojn.

KIO DO FACILAS?

Do Esperanto strukture tre similas al kelkaj vaste konataj lingvoj kiuj troviĝas en Eŭropo, kaj ĝi similas al kelkaj malpli vaste konataj lingvoj kun similaj strukturoj en aliaj kontinentoj. En praktiko Esperanto tamen ĉiukaze similus pli al kelkaj lingvoj ol al aliaj lingvoj, kaj tio signifas ke Esperanto neniam povus esti gramatike "neŭtrala".

Esperanto ankaŭ ne havas facilan kaj malkomplikan gramatikon, nek morfologie, nek sintakse, nek fonologie.

Aliflanke la lingvo povas esti relative facila pedagogia objekto. La supraĵa aspekto de la lingvo, ekz. la rilato inter la vortoj ŝi kaj ŝia, havas facile lerneblan strukturon: Oni prenu pronomon, oni prenu a-finaĵon, kaj oni kunmetu ilin. Kaj kiam oni do havas la pretan posedan pronomon, ĝi kondutas kiel normala adjektivo, kun -j en pluralo kaj -n en akuzativo.

Tio estas facile lernebla, kaj la pedagogie plej gravaj partoj de la gramatiko estas sumeblaj per manpleno da reguloj, kvankam tiu manpleno iom varias je grandeco kaj enhavo laŭ la gepatra lingvo de la lernanto.

Kaj tio gravas, ĉar kvankam la plena strukturo de la lingvo estas komplikega kaj eĉ ne plene esplorita de lingvistoj, la unuaj paŝoj de lernado estas pli facile regeblaj. Kaj kiam oni jam ekregas iom de iu lingvo, estas pli facile pli lerni kaj pli regi tiun lingvon. Apenaŭ estas hazardo ke homoj jam post mallongaj kursoj kapablas paroleti Esperanton.

Konklude indas strikte distingi inter la ĝenerala lingvosistemo kaj la pedagogie selektitaj partoj de la lingvosistemo. La relativa facileco de Esperanto kuŝas en tiuj pedagogiaĵoj. Do Zamenhof ne faris senkomplikan lingvon, sed en la kurse instruata parto de la lingvo li inkludis pedagogiajn agrablaĵojn. Pro tiuj la lernado de Esperanto estas relative facila, kaj ne pro la ĝenerala lingvosistemo.

ZAMENHOF POR ZAMENHOF

El 21 de febrero de 1905, el autor del esperanto, Lázaro Luis Zamenhof, escribió una carta a Louis Michaux, uno de los dirigentes del movimiento esperantista francés, en la que habla acerca de sí mismo, en una especie de autobiografía intelectual que resulta valiosísima para conocer el ideario del autor del esperanto.

Estimado señor:

Me pide que le dé detalles acerca de mí y de mi vida. Lo haré con mucho gusto, pero desgraciadamente es poco lo que podré hacer. He aquí las causas: para las generaciones futuras, mi biografía quizá carezca de interés, pues en efecto, toda mi vida, desde mi más tierna infancia hasta ahora, presenta una serie constante e ininterrumpida de luchas diversas: a) en lo interno, en mí constantemente luchan entre sí diversos ideales y objetivos, y todos son para mí igualmente imperativos, pero conciliarlos entre sí es, por lo general, en extremo difícil, lo cual me atormenta mucho; b) en lo exterior, con frecuencia he debido luchar contra diversos obstáculos, pues mis ideales nunca fueron los de moda y por ello nunca han faltado quienes su burlen o los ataquen. Además de eso, muchos años realicé grandes y tormentosos esfuerzos para ganarme el pan y esa lucha por el pan me ha envenenado mucho la vida. En los últimos años, por fin he logrado que no me falte el pan, pero, ¡ay!, esa larga lucha me ha cansado mucho y ahora, aun sin cumplir los 46 años, me siento como si tuviera 60.

Acerca de mi batalla interna y mis ideales quisiera y podría contarle muchas cosas. Pero, como ya le dije, si para las generaciones futuras mi relato quizá tenga algún interés, para la generación actual es por completo inoportuno.
Pues desde el principio del relato necesariamente tendría que informar que soy judío, y que todos mis ideales, su surgimiento, su maduración y permanencia, toda la historia de mis constantes luchas internas y externas, todo está indisolublemente ligado a este judaísmo mío. Nunca oculto el hecho de ser judío y todos los esperantistas lo saben; con orgullo me cuento entre ese pueblo, tan antiguo y que tanto ha sufrido y luchado, cuya misión histórica consiste, en mi opinión, en la unificación de las naciones en la búsqueda de "un Dios", es decir, unos ideales para toda la humanidad; pero en el momento actual de chovinismos nacionales y de un antisemitismo muy difundido, es inoportuno hacer de mi judaísmo tema de discursos públicos y podría dañar a nuestra causa. Y es prácticamente imposible hablar con detalle acerca de mi vida y la historia de mis ideas, sin la repetición constante de mi judaísmo.

Si yo no fuera un judío del gueto, no me habría venido a la cabeza la Idea de la unificación de la humanidad, o no se me hubiera quedado con tanta obstinación a lo largo de toda mi vida. Nadie puede sentir con más fuerza la desgracia de la desunión humana que un judío del gueto. Nadie siente con mayor fuerza la necesidad de una lengua sin nacionalidad, neutral y humana, que un judío que se ve obligado a orarle a Dios en una lengua muerta desde hace mucho tiempo, que recibe su educación e instrucción en la lengua de un pueblo que lo rechaza, y tiene hermanos de desgracia en todo el mundo con quienes no se puede entender. No tengo el tiempo ni la paciencia para explicarle con detalle la situación de los judíos rusos y la influencia de esta situación en todos mis objetivos y luchas. Simplemente le diré que mi judaísmo es la causa principal de que, desde mi más tierna infancia, me haya entregado por entero a una sola idea y a un solo sueño: al sueño de la unificación de la humanidad.

Esta idea es la esencia y la meta de toda mi vida. El asunto del esperanto es sólo una parte de esta idea; acerca de la parte restante nunca dejo de pensar y de soñar; y tarde o temprano (quizá muy pronto), cuando el esperanto ya no me necesite, saldré a la luz con un plan para el cual me preparo desde hace tiempo y sobre el cual quizá le escriba en otra ocasión. Este plan (al que llamo "hilelismo") consiste en la creación de un puente moral, por medio del cual todos los pueblos y las religiones podrían unirse fraternalmente, sin crear nuevos dogmas inventados y sin la necesidad de que los pueblos desechen sus religiones actuales. Mi plan consiste en la creación de esa unidad religiosa, que abarcaría pacíficamente a todas las religiones existentes, del mismo modo en que, por ejemplo, un reino abarca pacíficamente a diversas familias, sin obligar a ninguna de ellas a descartar sus propias tradiciones familiares.

Pero si mi judaísmo dio origen, fortaleció e hizo que en mí se obstinara el objetivo de la unificación de la humanidad, este mismo judaísmo también me ha creado diversos obstáculos en el camino, presentándome una constante batalla interna, que con frecuencia me atormenta y me fatiga mucho (por lo demás, esta batalla interna me ha atormentado muy fuerte en los últimos cinco años, en los que he debido modificar una y otra vez mis planes sobre el "hilelismo" y hasta ahora no he llegado a una decisión definitiva y duradera).

Si yo no fuera judío, entonces podría entregarme a mi sueño total y absolutamente; pero, como pertenezco a un pueblo que ha sufrido mucho y que aún ahora sufre terriblemente (en especial en Rusia, donde las quejas constantes de mi infeliz pueblo, terriblemente oprimido y calumniado, me envenenan el alma), con frecuencia me atormenta la idea de que no tengo el derecho moral de trabajar en pro de ideales neutrales, cuando mi pueblo sufre tanto y cuenta con tan pocos luchadores. Además de eso, con frecuencia me digo a mí mismo:
"Cuando un judío trabaja por la unificación de la humanidad, sólo se burlarán de él y lo atacarán; dirán que lo hace sólo por egoísmo, por quitarle a naciones más felices los privilegios de que disfrutan en relación con la infeliz y por doquiera perseguida judería. Fortalece la situación de tu propio pueblo, dale a tu pueblo una tierra, una lengua y una gloria, y sólo entonces tendrás el derecho de hablar de la unificación de los pueblos, así como de reformas sociales sólo pueden hablar con éxito los ricos, que ofrecen algo, y no los pobres que lo exigen."

Cada vez que me atacaban estos pensamientos se despertaban en mí ambiciones por mi pueblo, siempre perseguido e infeliz en todos los sentidos: yo (por amor a mí mismo ideal principal) me convertía en patriota de mi pueblo. En mi juventud, por mucho tiempo fui un ardiente "sionista" (entonces el sionismo todavía no estaba de moda; yo fui de los primeros pioneros de esta idea y entonces mis compatriotas se mofaron de mí, cuando con ardor juvenil y profunda convicción hablaba de reconstruir la patria judía en Palestina). Trabajé con energía por esa idea y fundé con éxito los primeros grupos sionistas.
(Después de tres o cuatro años de enérgico trabajo en favor del sionismo llegué a la convicción de que esa idea no conducía a ninguna meta y por ello la descarté, aunque en mi corazón siempre me siguió siendo querida, como un sueño agradable pero irrealizable; cuando en 1897 surgió el gran movimiento sionista organizado por Herzl, ya no pude afiliarme a él.)
Pero incluso cuando era un ardiente sionista, nunca dejé de soñar y trabajar por mi idea principal (la unificación de la humanidad). Yo esperaba que, cuando mi pueblo hubiera encontrado su antiguo hogar y su felicidad, realizaría con éxito su misión histórica, en la que soñaron Moisés y Cristo, y queriéndolo o no, esto tendría que fundar un pueblo y un país ideal, neutral en lo humano, con una lengua neutra y sin nación, y una religión filosóficamente pura y, también, neutralmente humana, y se realizarían las palabras de la Biblia, que todos los pueblos vendrían a Jerusalén para adorar al único y solo "Dios", y Jerusalén sería un centro que unificaría fraternalmente a toda la humanidad...

Ya que la mayor parte de mi pueblo (en especial en Rusia) no usa las lenguas locales, sino que habla en una "jerga" especial, judío-alemana (la llamada "yiddish"), que hasta ahora no posee ninguna gramática, hace mucho tiempo dediqué cerca de dos años a la investigación básica de esa jerga; investigué todas sus leyes y elaboré su gramática (que, sin embargo, no he publicado). Después, sin embargo, también descarté esta actividad, pues en mi opinión, despertar un patriotismo casi nacionalista entre los judíos podría ser dañino para ellos mismos y para la idea de la unificación de la humanidad.

Hubo un tiempo en que pensé que todos los habitantes de un país deberían tener una sola religión y hablar un solo idioma. También quise empezar a propagar esta idea, pero pronto la descarté pues me convencí de que no era buena.

No puedo contarle a usted toda la historia de mis ideas y objetivos, pues, en primer lugar, eso me exigiría mucho tiempo, y en segundo, no es de interés para usted, ni le daría material para un discurso público. Le he contado a usted algo
personal, para que usted tenga una idea aproximada de mi vida; pero no se debe de hablar de ello en público. Sólo quiero decirle que, aunque desde mi más tierna infancia en mí siempre ha dominado el "hombre", sin embargo, debido a la desgraciada situación de mi pueblo, en mi corazón con frecuencia se despierta el "patriota", que lucha terriblemente contra el "hombre". En los últimos diez años, el "hombre" y el "patriota" poco a poco han hecho las paces en mi corazón en la forma del "hilelismo", al que ya hice alusión y cuya esencia posiblemente publique en uno o dos años. Hace cuatro años publiqué un libro sobre el hilelismo, dirigido especialmente a los judíos rusos y escrito en lengua rusa (bajo el muy secreto pseudónimo de "Homo sum"), pero casi nadie sabe acerca de esta obra, ya que no la mandé a ninguna revista y sólo ha circulado como "ballon d'essai" entre un reducido número de hombres inteligentes. La opinión que escuché acerca de este libro me servirá de experiencia para la futura y definitiva formación de mi idea, que en algunos años pienso presentar a los intelectuales de todas las naciones y religiones.

De los pocos ejemplos que le he dado, usted verá que la historia de mis ideas definitivamente no puede servir de tema para su discurso público. Por eso guardo silencio y sólo le daré algunos datos secos de mi biografía. (Estos datos se los doy no como una carta abierta, sino sólo en privado, como material; tome de ellos los que considere útiles.)

Nací en Byalistok, el 15 de diciembre de 1859. Mi padre (que aún vive) y mi abuelo fueron profesores de idiomas. La lengua humana siempre fue para mí el objeto más querido del mundo. La lengua que más amé era en la que fui educado, es decir, la rusa; la estudié con el mayor deleite; soñaba con convertirme en un gran poeta ruso (en mi infancia escribí diversos poemas y a los diez años escribí una tragedia en cinco actos). Con placer estudiaba también otros idiomas, pero éstos siempre me interesaron más en la teoría que en la práctica; y como nunca tuve la posibilidad de ejercitarme en ellos, y como siempre leía nada más con los ojos y no con la boca, por ello sólo hablo fluidamente tres idiomas (ruso, polaco y alemán); la lengua francesa la leo con fluidez pero la hablo muy poco y mal; además de esto, en diversos momentos estudié cerca de otros ocho idiomas, que conozco muy poco y sólo en teoría.

En mi infancia amaba con pasión la lengua rusa y todo el reino ruso; pero pronto me convencí de que a mi amor le pagaban con odio; que los dueños exclusivos de esa lengua y de ese país eran aquellos hombres que veían en mí sólo a un extranjero sin derechos (aunque yo, mis abuelos y mis tatarabuelos nacimos y trabajamos en este país); todos odian, desdeñan y oprimen a mis hermanos; vi que también todas las demás razas que vivían en mi ciudad se odiaban y perseguían entre sí... y yo sufría mucho por todo esto y empecé a soñar en un tiempo feliz, en el que desaparecerían todos los odios nacionales, cuando existiría una lengua y un país pertenecientes en todo derecho a todos sus hablantes y habitantes, cuando los hombres se comprendieran y amaran unos a los otros.

En el año de 1869 entré en el liceo real de Byalistok, pero tuve que abandonarlo dos meses después por una grave enfermedad (en mi infancia fui muy enfermizo). En 1870 volví a entrar y estudié con grandes éxitos. (Debo señalar que en los nueve años de mi instrucción en el liceo, tanto en Byalistok como después en Varsovia, siempre fui el primero de mi clase. Los profesores me consideraban muy capaz y mis compañeros profetizaban [sin ninguna envidia, sino con muy buena voluntad, ya que nunca tuve enemigos entre mis compañeros] que en la vida yo alcanzaría los mayores éxitos. Esto, sin embargo, no se cumplió y por mucho tiempo tuve que batallar hasta que pude darle a mi familia un modesto pan.)

En 1873, mis padres se trasladaron a Varsovia, donde mi padre obtuvo el cargo de profesor de alemán en el liceo real. Yo pasé cinco meses en casa para estudiar latín y griego, y después entré en el segundo liceo de lenguas de Varsovia, que terminé en el año de 1879. Entonces viajé a Moscú, y allí entré en la facultad de medicina de la universidad. Mis compañeros de Moscú eran representantes de las más diversas razas, y eso fortaleció en mí la meta de una familia humana unificada.

Zamenhof en 1887

Pero pronto la situación económica de mis padres se volvió mala y no pudieron seguir sosteniéndome en Moscú y por ello, en 1881 regresé a Varsovia, entré en la universidad de ahí y la terminé a principios de enero de 1885. Entonces me trasladé a la ciudad de Vejseje para empezar a ejercer como médico. Después de practicar ahí cuatro meses, me convencí de que para mí no era adecuada la práctica de la medicina general, pues yo soy muy impresionable y el sufrimiento de los enfermos (en especial de los moribundos) me atormentaba mucho.

Entonces regresé a Varsovia y decidí elegir una especialidad más tranquila, es decir, las enfermedades de los ojos. Trabajé seis meses en la sección de oftalmología de un hospital de Varsovia; después estudié un tiempo en las clínicas de Viena (Austria) y, a fines de 1886, empecé a ejercer de oftalmólogo en Varsovia.

Clara Zilbernik

Fue entonces cuando conocí a mi actual esposa, Clara Zilbernik, de Kaunas (en ese tiempo visitaba a su hermana en Varsovia). Me casé el 9 de agosto de 1887. A mi novia le expliqué toda la esencia de mi idea y los planes de mi actividad futura.
Y le pregunté si quería unir su destino al mío. Ella no sólo estuvo de acuerdo sino que puso a mi entera disposición todo el dinero que poseía, lo que, después de una larga e infructuosa búsqueda de editor, me dio la posibilidad de editar yo mismo (en julio de 1887) mis primeros cuatro folletos (manuales de esperanto en ruso, polaco, alemán y francés). Después publiqué el "Segundo libro", el "Suplemento", "La Tormenta de nieve" y "Los hermanos" (obras de Grabowski), la traducción del "Segundo libro" y del "Suplemento", el Diccionario intermedio alemán, el Diccionario completo ruso, libros de texto en inglés y sueco, la Princesa Mary, los directorios, etcétera, y también di el dinero necesario para publicar las obras de Einstein y de H. Philips. También publiqué muchos anuncios en revistas, distribuí gran número de libros, etcétera.

El esperanto pronto consumió la mayor parte del dinero de mi esposa; el restante no tardamos en agotarlo, pues los ingresos de mi ejercicio como médico eran terriblemente bajos. A fines de 1889, me quedé sin un centavo.

Fue muy triste mi vida entonces. Debí dejar Varsovia y buscar el sustento en otro lugar.
Mi esposa tuvo que irse con nuestro hijo a casa de su padre y yo viajé (en noviembre de 1889) a la ciudad de Gerson (sur de Rusia), donde no había oculistas (sólo había una mujer oculista) y donde por ello esperaba encontrar el sustento para mi familia. Pero mi esperanza me engañó terriblemente: mis ingresos ahí no sólo no me dieron la posibilidad de alimentar a mi familia, sino que incluso para mí mismo no eran suficientes, pese a mi modesta y avara forma de vivir. Simple y literalmente, en muchas ocasiones no tenía que comer y con frecuencia me pasaba sin alimentos. Ni mi esposa ni mis familiares sabían de esto, ya que yo no quería afligir a mi esposa y en mis cartas constantemente la consolaba, diciéndole que me iba muy bien, que tenía muchas esperanzas, y que pronto mandaría por ella, etcétera.
Sin embargo, finalmente no pude sostenerme y tuve que confesarle a mi esposa toda mi situación. Yo aún era muy orgulloso para aceptar ayuda económica de alguien; empero, la infelicidad y los constantes ruegos de mi esposa me obligaron a aceptar el apoyo financiero de mi suegro (quien desde entonces y aún ahora nunca me negó su ayuda y gastó mucho dinero en mí) y regresar a Varsovia con la esperanza de que mi ejercicio profesional fuera mejor. En mayo de 1890 regresé a Varsovia.

Pero también en esta ocasión me engañó la esperanza. Mis ingresos no aumentaron y mis deudas crecieron. Finalmente, sin la posibilidad de seguir esperando, en octubre de 1893 me trasladé con mi familia a la ciudad de Grodno. Ahí mis ingresos eran más altos que en Varsovia y la vida menos cara. Aunque tampoco en Grodno mis ingresos cubrían por completo mis gastos, y tuve que seguir recibiendo la ayuda de mi suegro, sin embargo, aguanté con paciencia durante cuatro años. Per, como mis hijos crecieron, requiriendo una educación más costosa, y la ciudad de Grodno era tan pobre que un oculista allí jamás podría aumentar sus ingresos, tras la constante petición de mi suegro, a fines de 1897 decidí regresar de nuevo a Varsovia y hacer allí el último intento.

Mi situación anímica era terrible en ese entonces. Sentía muy claramente que ése era mi último intento, y que si en éste tampoco tenía éxito, yo estaría perdido. En el curso de un año casi enloquecí de desesperación. Pero, finalmente, gracias a mi último resquicio de fuerzas, la suerte me empezó a ser más favorable. Pronto mi práctica como oculista empezó a crecer más y más, y ya en 1901 era tan grande que mis ingresos cubrían por completo todos mis gastos. ¡Estaba salvado! Después de muchos años de grandes sufrimientos y luchas, por fin llevaba una vida más tranquila y ahora tengo lo suficiente para el sustento de toda mi familia (aunque, claro, debo vivir en forma muy modesta y contar cada centavo). Vivo en una de las calles más pobres de Varsovia; mis pacientes son personas de escasos recursos que me pagan muy poco. Debo recibir entre 30 y 40 pacientes al día, para obtener de ellos lo que otros doctores tienen con cinco o diez pacientes. Sin embargo, ahora estoy muy satisfecho, pues me gano el pan y no necesito la ayuda de nadie.

Tengo tres hijos: un varón y dos niñas.

Ya estoy muy cansado y a usted también lo habré cansado con esta carta tan larga. ¡Adiós!

P.S. Le dije anteriormente que hablar en público acerca de mi nacionalidad podría ser inoportuno en el momento actual, pues debemos evitar todo aquello que sin necesidad dé origen a grandes disputas. Si usted habla acerca de mi nacionalidad, por favor diga que me considero un judío de Rusia.

GRAMÁTICA FUNDAMENTAL DEL ESPERANTO

(DE LA OBRA "FUNDAMENTO DE ESPERANTO" DEL DR. L. L. ZAMENHOF)

1.- El esperanto sólo posee el artículo determinado la igual para tolos los géneros, números y casos. Carece de artículo inteterminado.-

2.-El nombre sustantivo termina en o. Para formar el plural se añade una j al singular. La lengua solo tiene dos casos: nominativo y acusativo. Este último se forma añadiendo una n al nominativo.
Los demás casos se forman con preposiciones: el genitivocon de (de), el dativo con al (a), el ablativo con kun (con) o con otras preposiciones, según el sentido.

3.- El adjetivo termina en a. Sus casos y números se forman como en los substantivos. El grado comparativo se forma con la palabra pli ( más) y el superlativo con la palabra plej (el más). El "que" del comparativo se traduce por ol, y el "de" del superlativo por el.

4.- Los adjetivos numerales cardinales son invariables: unu(1), du( 2), tri (3), kvar (4), kvin (5), ses (6), sep (7), ok (8), naŭ(9), dek (10), cent (100), mil (1000). Las decenas y centenas se forman por la simple reunión de los mencionados numerales. A los adjetivos numerales cardinales se añade

• la terminación a del adjetivo para formar los numerales ordinales;
  
• obl para los múltiplos
• on para los fraccionarios;
  
• op para los colectivos.

Po antes de los cardinales forma los distributivos.

5.- Los pronombres personales son : mi (yo), vi (tú, Ud., Uds., vosotros, vosotras), li (él), ŝi (ella), ĝi (él, ella, ello para animales o cosas), si (se, si reflexivo), ni (nosotros, nosotras), ili ( ellos, ellas), oni ( se, uno). Añadiéndoles la terminación a del adjetivo se forman los adjetivos o pronombres posesivos. Los pronombres se declinan como substantivos.

6.- El verbo es invariable en las personas y en los números. El presente termina as, el pasado en is, el futuro en os, el condicional en us, el imperativo en u y el infinitivo en i . Los participios activos en ant en el presente, en int en el pasado y ont en el futuro. Los participios pasivos, en at el presente, en it el pasado y en ot el futuro. La voz pasiva se forma con el verbo esti (ser) y el participio pasivo del verbo que se conjuga. El "de" o el "por" del ablativo se traduce por de.

7. El adverbio termina en e . Sus grados de comparación se forman como el adjetivo.

8. Todas las preposiciones rigen, por sí mismas, el nominativo.

9. Toda palabra se pronuncia del mismo modo como se escribe.

10. El acento tónico cae siempre sobre la penúltima sílaba.

11. Las palabras compuestas se forman por la simple reunión de los elementos que las forman. En ellas la palabra fundamental va siempre al final. Los afijos y terminaciones se consideran como palabras.

12. Si en la frase ya hay una palabra negativa se suprime el adverbio ne (no).

13. La palabra que indica el lugar adonde se va, lleva la terminación del acusativo.

14. Toda preposición tiene en Esperanto, un sentido invariable y bien determinado, que fija su empleo. No obstante, cuando el sentido que queremos expresar no indica con toda claridad qué preposición debemos emplear, usaremos la preposición je, que no tiene significado propio. Esta regla no daña a la claridad, pues tales casos, todas las lenguas emplean cualquier preposición, sin más norma que la costumbre. En vez de je se puede emplear también el acusativo, si no crea ambigüedad.

15. Las palabras "extranjeras", o sea, que la mayoría de las lenguas han sacado de un mismo origen, no sufren alteración al pasar al Esperanto, pero adoptan su ortografía y sus terminaciones.
Sin embargo, de las distintas palabras derivadas de una misma raíz, es de preferible emplear inalterada solamente la palabra fundamental, y tomar las demás según las reglas del Esperanto.

16. Las terminaciones a del artículo y o del sustantivo en singular pueden suprimirse, substituyéndolas con un apóstrofo.